ترمز ضد قفل یا ABS چیست؟

همه ما تلاش می کنیم که در هنگام رانندگی بیشترین توجه را به مسیر داشته و با رعایت قوانین از بروز حوادث رانندگی جلوگیری نماییم. اما در مواقعی شرایط بسیار سخت می شود و نیاز به ترمز گیری ناگهانی بوده تا مانع از برخورد خودرو با خودروی دیگر، موانع و یا عابران پیاده شویم. یکی از بزرگ ترین کابوس های رانندگان، حرکت بر روی سطوح لغزنده است که توانایی های ترمز خودرو را به شدت کاهش می دهد و موجب سر خوردن خودرو بر روی سطح شده و در نتیجه از کنترل خارج شدن خودرو را در پی دارد. در گذشته های نه چندان دور، در مواقع بروز چنین شرایط نامساعدی در جاده، ترمز گیری شدید موجب از دست رفتن کنترل خودرو و قفل شدن چرخ ها و در نتیجه سر خوردن آن روی سطح جاده می شد. در هنگامی که چرخ ها قفل شده باشند، زمان لازم برای توقف خودرو بیشتر از حالت معمولی (چرخش چرخ به دور خود) بوده و علاوه بر این قابلیت های فرمان پذیری نیز به شدت کاهش پیدا کرده و عملکرد فرمان خودرو غیر قابل پیش بینی خواهد بود. اما با طراحی سیستم ضد قفل خودرو یا ABS این مساله کاهش چشمگیری داشت و مانع از بروز تعداد بسیاری از تصادفات شد. این سیستم اولین بار در دهه 1970 میلادی در کشور ایالات متحده آمریکا اختراع شد و بر روی خودروهای شرکت کرایسلر (Chrysler) نصب گردید.

ترمز ضد قفل یا ABS چگونه کار می کند؟
بعد از اختراع و استفاده از سیستم ترمز ضد قفل یا ABS، رانندگان با استفاده از تکنیک ترمزهای پیاپی و با ریتم مشخص اقدام به ترمز گیری می نمودند تا در هنگام حرکت بر روی سطوح لغزنده چرخ ها قفل نشده و قدرت فرمان پذیری خودرو در حالت استاندارد باقی بماند. در این روش راننده با کوبیدن ممتد بر روی پدال ترمز و رها کردن آن سعی می کردند که از قفل شدن چرخ ها جلوگیری کرده و مانع از بروز تصادف و ترمز گیری مناسب شوند.
سیستم های جدید و پیشرفته ترمز ضد قفل (ABS) نیز دقیقا بر همین اساس کار کرده و موجب قفل شدن و باز شدن چرخ ها می گردند. سیستم ترمز ضد قفل با استفاده از ابزار و ادوات مختلفی که در خودرو وجود دارند کار می کند. این سیستم به طور هماهنگ با مغز خودرو یا ECU (Electronic Control Unit) کار کرده و با استفاده از چهار سنسور مجزا بر روی چهار چرخ خودرو کار می کند. این چهار سنسور بطور همیشگی در حال رصد وضعیت حرکت چرخ های خودرو هستند. زمانیکه یکی از این سنسورها تشخیص دهد که سرعت حرکت یک یا چند چرخ کمتر از حد استاندارد در هنگام حرکت است، پیامی مبنی بر قفل شدن چرخ خودرو ارسال می گردد. سیستم ترمز ضد قفل موجود نیز با کنترلی که بر روی سیستم ترمز خودرو دارد، فشار ترمز را از روی چرخ مورد نظر برداشته و آن را از حالت قفل خارج می کند. هنگامی که سرعت این چرخ به محدوده مشخص و مجاز برسد، سیستم به صورت خودکار، دوباره نیروی ترمز را به آن وارد می کند.
در سیستم های پیشرفته موجود در خودروهای جدید، عمل چک کردن سرعت چرخش چرخ ها و تشخیص قفل شدن آن در هر ثانیه در حدود 15 بار تکرار می گردد تا مانع از سر خوردن خودرو بر روی سطح لغزنده مورد نظر گردد. در هنگام انجام این عمل و ترمزگیری شدید بر روی سطوح لغزنده، پدال ترمز دچار ارتعاش می گردد. این ارتعاش در واقع همان ترمز گیری های شدید بوده که در گذشته توسط رانندگان به صورت دستی انجام می گردید. با استفاده از این روش بالاترین نیروی ترمزی که موجب قفل شدن چرخ ها نشده، به چرخ ها منتقل شده و مانع از سر خوردن خودرو و توقف آن در کوتاه ترین مسافت و زمان ممکن می گردد و عملکرد فرمان را در بهترین وضعیت قرار می دهد.
همانطور که مشاهده کردید،  مکانیزم کار سیستم ترمز ضد قفل همانند روش سنتی بوده که رانندگان حرفه ای برای ترمز گیری از آن استفاده می کردند. تنها تفاوت آن سرعت انجام این عمل بود، چرا که هیچ راننده ای هر چقدر هم که حرفه ای باشد، توانایی 15 بار فشردن و رها کردن پدال ترمز در تنها یک ثانیه را ندارد! در نتیجه عملکرد یک راننده معمولی و آماتور با استفاده از این سیستم به مراتب مطلوب تر از عملکرد یک راننده حرفه ای بدون استفاده از این سیستم خواهد بود.

آیا خودروی شخصی من به سیستم ترمز ضد قفل مجهز شده است؟
اگر خودروی شما در پانزده سال اخیر ساخته شده باشد، به احتمال بسیار زیاد مجهز به سیستم ضد قفل ترمز یا ABS خواهد بود. البته این سیستم در خودروهای بریتانیایی مانند مورگان (Morgan) و تی وی آر (TVR) با توجه به قابلیت های اسپرتی آنها وجود ندارد. در حال حاضر در بسیاری از موتورسیکلت ها نیز از این سیستم استفاده می شود. با توجه به اینکه موتور سیکلت تنها دو چرخ دارد، در هنگام قفل شدن چرخ جلویی، احتمال از دست رفتن کنترل و سقوط آن وجود دارد. به همین دلیل استفاده از سیستم ترمز ضد قفل برای موتورسیکلت ها نیز بسیار ضروری بوده و از بروز جراحت های فیزیکی به راننده جلوگیری می نماید.
یک نکته بسیار مهم و ضروری نیز در رابطه با سیستم های ترمز ضد قفل وجود دارد؛ فعال بودن این سیستم معمولا توسط یک چراغ موجود در پشت آمپر خودرو و یا موتورسیکلت نشان داده می شود. در صورت روشن بودن این چراغ سیستم ترمز ضد قفل وسیله نقلیه شما غیر فعال بوده و خودرو یا موتورسیکلت توانایی استفاده از این قابلیت را ندارد. پس می بایست در اولین فرصت ممکن به تعمیرگاه های مجاز و تخصصی مراجعه شده تا با رفع نقص این سیستم، خودروی شما توانایی استفاده از این سیستم کمکی رانندگی بسیار مهم را داشته باشد.